Albert Owen
Mae Aelod Seneddol Llafur Ynys Môn, Albert Owen, wedi croesawu penderfyniad Pwyllgor Cyfiawnder San Steffan i gynnal ymchwiliad swyddogol i Hawliau Maenorol.

Daw ar ôl i tua 4,000 o drigolion yr ynys dderbyn llythyr gan y Gofrestrfa Tir yn dweud bod eu heiddo o fewn y 10,000 erw sy’n rhan o hen Faenor Treffos.

Bu Albert Owen yn rhoi tystiolaeth ar lafar yn Nhŷ’r Cyffredin heddiw ac mae’n gobeithio y bydd yr ymchwiliad yn arwain at ddiddymu’r Hawliau Maenorol.

Bu’n rhannu panel gydag Aelod Cynulliad Ynys Môn, Rhun ap Iorwerth a’r grŵp ymgyrchu Gwrthryfel y Gwerinwyr.

‘Hawliau canoloesol’

“Ar Ynys Môn rydym wedi gweld 4,000 o drigolion yn derbyn gwybodaeth gan y Gofrestrfa Tir fod Hawliau Maenorol hynafol ar eu heiddo gan ddeiliad presennol y teitl Arglwydd Treffos,” meddai Albert Owen.

“Dylai’r hawliau canoloesol hyn cael eu diddymu, ynghyd â hawliau ffiwdal eraill sydd yn bresennol yn Neddf Cyfraith Eiddo 1925.

“Does dim lle mewn cymdeithas fodern i Hawliau Maenorol ac mae’n bryd i ni gael adolygiad llawn er mwyn eu diffodd. Mae pobl wedi prynu eiddo mewn ewyllys da ac ni ddylai fod yn destun hawliau eraill.”

Pryderon y trigolion

Cafodd hawliau maenorol eu sefydlu yn y Canol Oesoedd pan rannwyd tir rhwng arglwyddi ffiwdal gan olygu bod ganddynt hawliau hela, pysgota a mwyngloddio.

Roedd cais Arglwydd maenor Treffos, Stephen Hayes, yn ymestyn ar draws ardal ddeheuol a dwyreiniol yr ynys, ac mae trigolion yr ardal wedi codi pryderon y gallai hyn greu trafferthion iddynt wrth werthu tai a chael mynediad i forgeisi.

Maen nhw hefyd yn pryderu y gall olygu fod cwmnïau’n medru tyllu am nwy siâl ar eu tir.

Roedd gan arglwyddi’r maenorau tan Hydref 2013 i gofrestru’u hawl i’r tiroedd, ac fe gafodd 4,000 o gartrefi lythyr gan Stephen Hayes yn dweud ei fod wedi cofrestru’i hawl fel Arglwydd maenor Treffos.